تیروئید چیست؟
تیروئید غده‌ای پروانه‌ای‌شکل در جلوی گردن است که با ترشح هورمون‌های T4 و T3 متابولیسم بدن، انرژی، ضربان قلب و دمای بدن را تنظیم می‌کند. اختلال در عملکرد آن می‌تواند به کم‌کاری یا پرکاری منجر شود. ندول‌ها (برجستگی‌ها) و گواتر (بزرگی غده) هم از مسائل شایع‌اند.
علائم شایع
کم‌کاری: خستگی، عدم‌تحمل سرما، افزایش وزن، خشکی پوست و مو، یبوست، خواب‌آلودگی، اختلال قاعدگی.
پرکاری: تپش قلب، کاهش وزن ناخواسته، بی‌قراری، عدم‌تحمل گرما، لرزش دست، اسهال، بی‌خوابی.
نکته: علائم اختصاصی نیستند و باید با آزمایش تأیید شوند.
آزمایش‌ها و ارزیابی
آزمایش خون: TSH (شاخص اصلی)، در صورت نیاز FT4/FT3 و آنتی‌بادی‌های تیروئید (مثل TPOAb).
سونوگرافی گردن: بررسی اندازه غده و ماهیت ندول‌ها (راهنمایی برای نیاز یا عدم نیاز به FNA).
FNA (سوزنی ظریف): در ندول‌های مشکوک برای تشخیص خوش‌خیم/بدخیم.
در موارد خاص: اسکن تیروئید یا تصویربرداری تکمیلی.
اختلالات شایع
کم‌کاری (معمولاً هاشیموتو): درمان استاندارد لووتیروکسین با تنظیم دوز بر اساس TSH.
پرکاری (اغلب گریوز یا ندول سمی): درمان با داروهای ضدتیروئید، ید رادیواکتیو یا جراحی—بسته به علت و شرایط بیمار.
ندول و گواتر: اغلب خوش‌خیم؛ تصمیم‌گیری درباره نمونه‌برداری/پیگیری با سونوگرافی و معیارهای ریسک انجام می‌شود.
سرطان تیروئید: در صورت تأیید، درمان با جراحی (لوبکتومی/تیروئیدکتومی کامل) و گاهی ید رادیواکتیو و درمان هورمونی کمکی.
تیروئید و بارداری
در کم‌کاری: معمولاً نیاز به افزایش دوز لووتیروکسین در بارداری.
در پرکاری: کنترل دقیق لازم است؛ انتخاب درمان باید با متخصص آشنا به بارداری انجام شود.
دریافت ید کافی مهم است، اما مصرف خودسرانه مکمل ید توصیه نمی‌شود.
سبک زندگی
رژیم متعادل، دریافت ید کافی (نه افراطی)، پرهیز از مکمل‌های ید بدون نظر پزشک.
پیگیری منظم آزمایش‌ها و پایبندی به مصرف دارو.
پرسش‌های پرتکرار
از کجا بفهمم مشکل تیروئید دارم؟ با آزمایش خون (TSH ± FT4) و در صورت نیاز سونوگرافی.
آیا هر ندولی سرطان است؟ خیر؛ اکثر ندول‌ها خوش‌خیم‌اند و بر اساس معیارها درباره FNA تصمیم‌گیری می‌شود.
بعد از جراحی چه می‌شود؟ در تیروئیدکتومی کامل، معمولاً درمان جایگزینی هورمونی لازم است؛ مراقبت از کلسیم و زخم مهم است.
